مشخصات فیزیکی و ویژگی‌های ظاهری برنج از جنبه‌های اساسی کیفیت ان محسوب می‌شوند. خصوصیات فیزیکی دانه در ارزش اقتصادی آن بسیار حائز اهمیت است زیرا در نگاه اول توسط مصرف کننده قابل تشخیص بوده و در انتخاب رقم نقش اصلی را ایفا می‌کند.
این خصوصیات شامل ابعاد (طول وعرض) و شکل دانه ، ضخامت، میزان گچی بودن دانه، رنگ ،چگالی، چگالی ظاهری، خواص اصطکاکی، سختی دانه، شفافیت، یکنواختی، درصد برنج سالم از یک سو و تاثیر تفاوت ارقام، میزان رطوبت و درجه تبدیل بر آنها از سوی دیگر است. در استانداردهای بین المللی و ملی اولین معیار مورد نظر جهت طبقه‌بندی و درجه‌بندی برنج توجه به خصوصیات فیزیکی ان میباشد. در برنامه‌های به نژادی نیز توجه به خصوصیات فیزیکی به عنوان معیارهای گزینش زا اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
همگونی در شکل و اندازه اولین عامل در تایید کیفیت محسوب می‌شود. انتخاب یک رقم از نظر شکل و اندازه از شخصی به شخص دیگر متفاوت میباشد. بعضی از مصرف کنندگان دانه‌های کوتاه و گرد را ترجیح داده برخی دانه‌های متوسط و بعضی دانه‌های ممتاز باریک و بلند را ترجیح می‌دهند. در بازار بین المللی برنج از نظر اندازه به صورت زیر تقسیم بندی می‌شوند:
برنج دانه خیلی بلند: به دانه کامل برنجی گفته می‌شود که میانگین طول آن بیش از هفت و نیم میلی‌متر باشد.
برنج دانه بلند: به دانه کامل برنجی گفته می‌شود که میانگین طول آن بین 6/8 تا 7/49 باشد.
برنج دانه متوسط: به دانه کامل برنجی گفته می‌شود که میانگین طول آن بین 6 و 6/79 باشد.
برنج دانه کوتاه و گرده: به دانه کامل برنجی گفته می‌شود که طول میانگین طول آن حداکثر5/99 میلی‌متر باشد.
ظاهر عمومی دانه برای قضاوت در مورد کیفیت و بازارپسندی آن مهم است که شامل درجه سفیدی یا سنجش رنگ شفافیت و میزان گچی بودن آن میباشد. شفافیت یک فاکتور مطلوب در انتخاب کیفیت برنج و گچی بودن یک ویژگی غیر قابل قبول میباشد. گجی بودن اغلب به عنوان شکم سفیدی شناخته شده است و برنج را بر اساس وجود یا عدم وجود نواحی گچی به صورت شکم سفید، پشت سفید، مرکز سفید طبقه‌بندی می‌کنند.
